بن ماری
بن‌ماری وسیله‌ای است که آب را در دمایی ثابت نگه میدارد. این وسیله یک ظرف یا مجرا است که با آب گرم پر میشود. دمای آب در سطحی ثابت باقی میماند. این دستگاه در آزمایش‌های سرم‌شناسی، داروشناسی، زیست‌شناسی، انکوباسیون صنعتی، و غیره کاربرد دارد. از قابلیت‌های این دستگاه کنترل و تنظیم دما برای نمونه های آزمایشی است. این ویژگی سبب شد که حتی از حمام آب گرم انجام انکوباسیون صنعتی نیز استفاده شود. از دیگر کاربردهای این دستگاه ذوب نمونه ها و گرم کردن معرف ها است.
ساختار بن ماری
حمام آب از فلز عایق‌کاری‌شده ساخته میشود که معمولاً از جنس فولاد ضدزنگ یا از شیشه‌ی مقاوم در برابر گرما است و میتواند دارای درپوش عایق‌کاری‌شده باشد یا نباشد. یک المنت برقی دارد تا آب موجود در تشت یا ظرف محفظه را گرم کند. یک همزن یا تکان‌دهنده در آن کار گذاشته میشود برای آنکه آب را در ظرف به حرکت بیاندازد تا دمای یکدستی درون تشت حفظ شود. یک ترمومتر نیز برای بررسی دما وجود دارد. این حرارت‌سنج میتواند درون دستگاه به‌صورت توکار نصب شود یا به‌طور مجزا در ظرف قرار گیرد. یک ترموستات یا تنظیم‌کننده‌ی درجه‌ی حرارت نیز برای حفظ حرارت در دمایی ثابت لازم است. به‌طور میانگین تا چهار لیتر گنجایش دارد. متناسب با کارکرد ترمومترهاست. یک درپوش ضروری نیز در آن تعبیه میشود. میتواند در دمای محیطی تا شصت درجه تا دماهای بالاتر کار کند.
انواع بن ماری
- بن ماری جوش
- بن ماری سرلوژی
کاربرد بن ماری
از بن‌ماری برای حل‌شدن موادی که به‌دشواری حل میشوند استفاده میشود. در ذوب‌کردن یا آب‌کردن برخی مواد مؤثر است. برای گرمایش معرف‌های شیمیایی استفاده میشود. برای تسهیل برخی واکنش‌های شیمیایی کاربرد دارد. برای انکوباسیون کاشت و پرورش سلول‌ها مورد استفاده است. از بن ماری به‌عنوان منبع حرارت برای برخی مواد همچون مواد شیمیایی اشتعال‌پذیر استفاده میشود. در نتیجه، بن ماری نمیگذارد مایعات حرارت‌دیده بیش‌ازاندازه بخار شوند. یعنی، این امکان را فراهم می آورد که بتوان مایعات را در مقادیر کم برای مدت زمانی مشخص گرم کرد بدون آنکه چسبندگی بین اجزای سازنده‌ی مایع به‌وسیله‌ی بخار تغییر یابد و ماهیت ماده را عوض کند. مناسب برای وقتی‌ست که آزمایشگر میخواهد به لوله‌های آزمایشگاهی رسیدگی کند و همزمان دمای محتواهایشان را ثابت نگه دارد، مثلاً در تست انعقاد. همینطور برای کشت نمونه‌ها طی زمانی مشخص و در دمایی ثابت استفاده میشود. بن ماری حرارتی غیرمستقیم ایجاد میکند و به همین خاطر میتواند برای گرمایش بسته‌های خون، تست انکوباسیون مثل زمان نیمه ترمبوپلاستین فعال‌شده استفاده شود.
کاربرد عملی بن ماری
ملاحظات اساسی بن ماری
کنترل های بن ماری
- الف) کنترل دما: همه‌ی حمام‌های آب کنترلی برای تنظیم دما دارند. این کنترل میتواند دیجیتال یا هر صفحه‌ی مدرج باشد. اغلب یک چراغ اندیکاتور برای این کنترل وجود دارد. وقتی چراغ روشن باشد، حمام آب در حال گرم‌شدن است. وقتی حمام آب به دمای مقررشده میرسد، چراغ روشن و خاموش میشود تا دمای ثابت را حفظ کند.
- ب) کنترل ایمنی: بیشتر حمام‌های آب یک کنترل دیگر به نام ایمنی دارند. این کنترل در بیشترین درجه‌ای قرار داده میشود که حمام میتواند تحمل کند. این کنترل معمولاً اندکی بالای کنترل دما قرار دارد. اغلب چراغ اندیکاتور به کنترل ایمنی ربط دارد. اگر حمام آب به دمایی برسد که کنترل ایمنی روی آن تنظیم شده است، چراغ روشن میشود. وقتی دما افزایش مییابد، حمام آب نمیتواند به حرارتی بالاتر از حد تنظیم‌شده برای ایمنی‌اش برسد.
- پ) کنترل لرزش: حمام آب لرزشی کنترل‌های اضافه‌ای برای لرزش دارد. مکانیسم لرزش را میتوان روشن یا خاموش کرد. سرعت لرزش را نیز میتوان تنظیم کرد.
از جمله کاربرد های بن‌ماری در صنایع، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آزمایشگاه نمک
- آزمایشگاه کاشی و سرامیک
- آزمایشگاه روغن
- آزمایشگاه آرایشی و بهداشتی
- آزمایشگاه پودر لباسشویی
- آزمایشگاه ساختمان
- آزمایشگاه قیر و آسفالت
- آزمایشگاه کشاورزی
- آزمایشگاه آب، خاک و کود
